Onur Yayınları sahibi İlhan Erdost, 7 Kasım 1980’de ağabeyi, Muzaffer Erdost’la birlikte 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası, yasak yayın basmak ve bulundurmak argümanıyla gözaltına alınmıştı. 7 Kasım 1980’de Mamak Cezaevi’nde öldürüldüğü belirtilen İlhan Erdost’un kızı Türküler Erdost, Cumhuriyet gazetesinde “Babamın akabinde hesaplanamayan 44 yıl” başlıklı yazısında “Yaşanan yıllar, yaşanamayan yıllar, babamdan fazla yaşadığım yıllar, babamsız yaşadığım yıllar. Hesaplamalar ortasında ayırdına varıyorum ki babam yaşasa idi bu yıl onun 80’inci doğum gününü kutluyor olacaktık. Ve yaşadığı yılları düşündüğümüzde ben bu yıl babamdan 10 yaş büyüğüm!” tabirlerini kullandı. İşte o yazı:
“Geçen gün toplumsal medyada rastladığım bir paylaşım belleğimde yinelendi durdu: “Bir çocuğun taşıdığı en büyük yük, ebeveynlerinin yaşanmamış hayatlarıdır.” Paylaşım, aslında Carl Gustav Jung’un “Ailenin en büyük trajedisi, ana babanın yaşanmamış hayatlarıdır” kelamının öteki türlü lisana getiriliş biçimi idi. Direkt bir çağrışımla babamın yaşayamadığı hayatını düşündüm. 44 yıllık bir yük. Üstelik olağanda acıların vakit geçtikçe sönümleneceği beklentisine aksi olarak gitgide büyüyen bir yük. Sadece ailesi olarak bizlerin değil, bir toplumun omuzlarında. O denli ki tarihe de yükünü bırakmış durumda. Bizler daima birlikte bu türlü bir yükü sırtlanarak hayatımızı sürdürmeye çalışıyoruz.
1995 yılında bir araçla kaçırılarak “kaybedilen” Fehmi Tosun’un kızı Besna Tosun, 2016 yılında 8 yaşındaki oğlu ile Cumartesi Annelerinin Galatasaray Meydanı’ndaki buluşmalarına gittiklerinde, oğlunun, dedesinin kaybı için “İnsanlar el ele tutuşsalar aslında kaybolmazlar” dediğini söylüyor bir söyleşide. İnsanın içine işleyen bu cümle, bir çocuğun ömrün kirletemediği düşünün dışavurumu. O yaşta, dönüşü olmayan bir gidişi anlamlandırmanın zorluğu tanıdık benim için.
El ele tutuşmak tahminen gidenlerimizi koruyamadı yahut zati onları bize geri getiremezdi lakin acılarda olduğu kadar umudumuzda da el ele tutuştuğumuz, bu yükü el ele tutuşarak biraz olsun hafiflettiğimiz “kocaman bir ailemiz” var diye avunuyorum. Bazen o el, bu yıl Yiğit Bener ve Selahattin Demirtaş’ın “Arafta Düet” kitabında olduğu üzere, yazılan bir metinden uzanıyor. Karşılıklı kelamlar Yiğit Bener’le bizi yıllar öncesinde öteki bir halde uzanan birebir ele götürüyor. Kardeşini yanı başında yitiren amcamın anlatımından babamın mevtini, Brüksel’de Fransızcaya çevirirken daktilonun tuşlarına basan Yiğit Bener’in eline.
YAS, GÜLÜŞ VE UMUT…
Fakir Baykurt, Düsseldorf’tan ulaştırdığı “İlhan Erdost Yazıtı” şiirinde, babam ve amcamdan “okulsuz halkın okumuş çocukları” diye kelam ediyor. Karanlıkta kalan halkını ışıyan bir şuurla buluşturma ereğinde babamı kaybedişimiz bir yandan 44 yıl önceyken öteki yandan da bütün tesirleri ile bugünümüzde. Stratejik düşünen bir satranç oyuncusu titizliği ile planlanarak uygulamaya konan 12 Eylül darbesi, toplumun aydınlanması uğrunda emek veren babam üzere birçok aydını maksat almakla kalmadı, kurumlara, kültüre, kanunlara ve yaşayışımıza da görevlendirdiği cellatlar ve diktatörler eliyle sızarak zehrini bulaştırmaya bugün hâlâ devam ediyor.
Hesap vermeden gidenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Seçtiklerimiz ve sevdiklerimiz cezaevlerinde. Yaşadığımız coğrafyada kıyımlar, katliamlar sıradanlaştırılıyor. Kız çocuklarının, bayanların örgütlü bir formda ya da kentin orta yerinde öldürülmelerinin daha çok şahidiyiz artık. Toplu yok edişlerde elimize hayvanların kanı da bulaştı. Yanı başımızdaki savaş çığlıklarını duyamayacak kadar sağırlaştı yüreklerimiz.
ONURLU DURUŞ
Tüm bu toplumsal kanamanın ötesinde bir de “Gülünce kara bıyıkları arasından/ Denizde güneşli çakıl taşları üzere gülen” (İlhan’a Ağıt, Metin Demirtaş) babalarını elinde sigarasıyla çektirdiği siyah beyaz fotoğraflarından, babalarına yazılan şiirlerden, babalarının öldürümünü anlatan yazılardan ve isminin daima sevgiyle geçtiği anılardan tanımaya çalışan iki kız çocuğu var. Büyük bir yası daha büyük bir sevgiyle perdelemeye çalışan bir yuvada büyüyen iki kız çocuğu. Daha kendisi çocuk denebilecek yaşta iken eşi öldürülen, üstüne yüklenen sorumluluklarla daima güçlü olmak zorunda bırakılan, öbür yandan da yaslı ve acılı yıllardan direnciyle güçlenerek çıkan, gençliğinin hoşluğunu yaşama katan bir bayan var. Yasını, gülüşlerini ve umudu geride bırakmadan incelikle yaşayan, dünyayı bütün kötülüklerine rağmen sevgiyle sarmalayan, bunları da üç jenerasyon aktaran bir aile var.
Yıldönümlerinde, bilmiyorum tahminen de doğal olarak belleğimi daima bir hesap yapma halinde buluyorum. Tahminen de yine tekrar incinmekten kaçmanın matematiksel bir yolu bu. Yaşanan yıllar, yaşanamayan yıllar, babamdan fazla yaşadığım yıllar, babamsız yaşadığım yıllar. Hesaplamalar ortasında ayırdına varıyorum ki babam yaşasa idi bu yıl onun 80’inci doğum gününü kutluyor olacaktık. Ve yaşadığı yılları düşündüğümüzde ben bu yıl babamdan 10 yaş büyüğüm!
Amcam, bir konuşmamızda, babamın öldürülmesini anlatan bir dizi sinemasından kelam ederken üretimdeki iki ögeden duyduğu huzursuzluğu lisana getirmişti. Bunlardan birisi babamı canlandıran kişinin babamın “yağız, uzun uzunluklu, kara bıyıklı bir delikanlı” olma halini gereğince karşılamadığı idi. İkinci olarak ise yerde sürüklenme manzaralarına değinerek “Biz onca ağır dayağa rağmen bir sefer olsun sesimizi çıkarmadık. Mamak Askeri Cezaevi’ne yerde sürünerek değil ayakta ve dimdik girdik. İlhan da ben de” demişti.
Yıl hesaplamalarını bir yana bırakırsak tarih bir şeyi çok uygun görüyor ve yarına taşıyor ki yitirdiklerimiz cellatların ve diktatörlerin elinde hiçbir vakit yerlerde sürüklenmediler. İnsanlık onurlarının yerlerde sürünmesine de müsaade vermediler. Onların yaşayamadıkları hayatları bizlere yük olmadı. Yalnız bize değil, bu topluma da bir yokluk ve acı bıraktı. Esasen bir çocuğa temel yük olan “Babam öldü” demekten daha fazla “Babam öldürüldü” demektir. Hepsinin ötesinde ise o eksik kalan yıllar bizler için bir onur oldu. Babamın hayattan koparılışının 44. yılında, sizleri, tüm yitirdiklerimizin, özgür ve barış içinde bir gelecek uğruna kaybettikleri hesapsız hayatlarından bize kalan onurlu anılarıyla selamlıyorum.”