Orta Asya’nın petrol zengini ülkesi Kazakistan’da akaryakıta gelen zamlarla patlak veren protestolarda çok sayıda gösterici ve polis hayatını kaybederken, Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev anayasal düzenin büyük oranda sağlandığını söyledi.
“Yerel makamlar kontrolü sağladı ancak teröristler hala silahla vatandaşların mülklerine zarar vermeyi sürdürüyor” diyen Tokayev, terörle mücadele operasyonunun süreceğini belirtti.
Reuters haber ajansı, bölgedeki muhabirlerinin bu sabah ülkenin en büyük kenti Almatı’daki ana meydanda çok sayıda zırhlı araç ve asker gördüğünü aktardı. Meydanda dün gece büyük çatışmalar yaşanmış, askerlerin göstericilere ateş açtığı ve çok sayıda kişinin yaralandığı bildirilmişti.
Almatı’da çatışmalarda çok sayıda araç da ateşe verildi.
26 GÖSTERİCİ VE 18 GÜVENLİK GÜCÜ HAYAYTINI KAYBETTİ
Kazakistan İçişleri Bakanlığı da, pazar günü başlayan protestolarda “26 silahlı suçlunun etkisiz hale getirildiğini, 3000’den fazla kişini gözaltına alındığını ve 18 polis ile ulusal muhafızın öldüğünü” duyurdu.
İngiliz The Times gazetesi, Kazakistan’daki olayları 5 maddede özetleyen bir haber yayınladı:
Kazakistan’daki protestoların nedeni ne?
Gösteriler öncelikle sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatlarındaki büyük artış sonucu patlak verdi, ancak daha sonra Rusya ve Çin arasında konumlanan ülkenin otoriter yönetimine karşı bir ayaklanmaya dönüştü. Yüzölçümü bakımından dünyanın 9. büyük ülkesi olan Kazakistan, 19 milyon nüfusa sahip.
Rusya neden ülkeye asker gönderdi?
Kazakistan yönetimi ve Rusya, protestoların yurt dışında eğitim almış silahlı çeteler tarafından organize edildiğini savunuyor. Ancak buna dair bir kanıt gösterilmedi. Birçok analist protestocuların yolsuzluk ve ekonomik eşitsizlikten rahatsız olan sıradan vatandaşlar olduğunu belirtiyor.
Kazakistan lideri Tokayev, olaylar başladıktan sonra ülkesinin de üye olduğu Rusya liderliğindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne yardım için başvurdu. Rusya ile örgütün diğer üyeleri Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan ülkeye barış gücü göndereceğini açıkladı.
Kazakistan Rusya için ne kadar önemli?
Kazakistan uzun yıllardır en istikrarlı eski Sovyet ülkelerinden biri olarak görülüyor ve Moskova’nın ülkede hızla büyüyen protestolardan dolayı dehşete kapıldığı söyleniyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kazak halkının 2019’da görevden ayrılan ancak “milletin lideri” olarak etkisini sürdüren eski Kazak lideri Nursultan Nazarbayev’e birden sırtını dönmesinden de rahatsız oldu.
Kazakistan’ın Aktobe kentinde göstericilerle polis arasında yaşanan çatışmalar dün de devam etti.
Batı’yı Belarus ve Ukrayna gibi eski Sovyet ülkelerinde ayaklanmayı kışkırtmakla suçlayan Rusya, Kazakistan’da Batı yanlısı bir hükümet görmek istemiyor. Ayrıca Kazakistan’ın kuzeyinde önemli bir etnik Rus nüfusu var.
Protestolar petrol üretimini etkiler mi?
Kazakistan Hazar Denizi bölgesinde en büyük petrol rezervine sahip ülke ve günde yaklaşık 1,1 milyon varil petrol üretiyor. ExxonMobil ve Chevron gibi enerji devleri, protestoların ilk başladığı ülkenin batısındaki petrol sahalarına milyarlarca dolar yatırım yaptı. Bu şirketlerde çalışan işçiler de son protestolara katıldı.
Ayrıca dünyadaki bitcoin madenciliğinin yüzde 18’i Kazakistan’da yürütülüyor ve protestolar bitcoin’in de hızla değer kaybetmesine yol açtı.
Kazak seçkinlerin mal varlığı ne kadar?
Kazakistan’daki protestoların ana nedenlerinden biri, halk arasında artan yoksulluğa rağmen yöneticilerin ve özellikle de Nazarbayev’in lüks içinde yaşaması.
Nazarbayev ailesinin ülke içinde ve yurt dışında birçok mülkü bulunuyor. Aile, geçmiş yıllarda Cannes’da bir villa ve İsveç’te bir şato satın almıştı. Nazarbayev’in damadı Timur Kulibayev, Prens Andrew’in ailesinde 15 milyon sterline villa satın alması da tartışma yaratmıştı.
Protestoların büyümesi üzerine birçok kişi, panikle ATM’lere akın etti.
SON GELİŞMELER NELER?
Rusya barış gücü askerlerinin yanı sıra Kazakistan’a dün paraşütçü birlikleri de gönderdi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, ABD’nin Rusya’yı Kazakistan’daki kurumların kontrolünü ele geçirmemesi konusunda uyardığını söyledi. ABD’nin barış gücünün meşruluğuyla ilgili eleştirilerine yanıt veren Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zaharova ise, ABD’nin Kazakistan’da yaşananları anlamadığını belirtti.
Afganistan’da iktidarı yeniden ele geçiren Taliban da Kazakistan’daki gelişmeleri yakından takip ettiğini bildirdi.
Öte yandan Kazak hükümeti, ülkede gıda fiyatlarını düzenlemek amacıyla yakıt fiyatlarına ve ısınma, elektrik ve su gibi tüketim kalemlerine geçici süreyle devlet kontrolü uygulama kararı aldı.
Tengiz petrol sahasını işleten Chevron da, üretimin azaltıldığını duyurdu.