Amerika Birleşik Devletleri’nin başşehri Washington’un en büyük ve en eski gazetesi olarak bilinen Washington Post, 6 Şubat’ta ülkemizde meydana gelen ve hepimizi sarsan sarsıntıda yaşanan can kayıplarının önüne geçilip geçilemeyeceğini uzmanlara sordu. Bilim insanları ise zelzelelerin önlenemeyeceğini ancak bilimsel yollar ile can kayıplarının engellenebileceğinin altını çizdi…
Haberin ayrıntıları aşağıda… ?
Kaynak: https://www.washingtonpost.com/scienc…
6 Şubat’ta merkez üssü Kahramanmaraş olan ve 9 vilayetimizi de etkileyen zelzele, ülkemizi yasa boğdu ve derinden sarstı.
Depremin boyutu ve oluşturduğu büyük hasarlar sebebiyle dünyanın birçok ülkesinden yardım da geldi.
Ünlü Washington Post gazetesi, bu sarsıntıdaki can kayıplarının önlenip önlenemeyeceğini uzmanlara sordu.
Ankara’da büyüyen ve Kolorado’da yaşayan jeolog Ezgi Karasözen, Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki duyduğunda gözyaşlarına boğulduğunu söyledi.
Anavatanındaki sarsıntılar hakkında özel olarak çalışan Karasözen, bu zelzelesi duyduğunda bir yıkımın yaşandığını biliyordu.
Çoğu sismoloğun genellikle dünyada zelzele için kaygı duydukları yerlerin bir listesi oluyor. Mesela, Türkiye’de bu hafta kırılan Doğu Anadolu fayı, bilim insanları ve devlet yetkilileri tarafından biliniyordu lakin en azından geçen yüzyıl boyunca yıkıcı bir zelzele yaşanmamıştı.
Türkiye, zelzele risklerine karşı korunmak için bina yönetmeliklerini uygulamaya koydu lakin bu hafta afet sonucu mevt sayısı 30 bini aştı…
Bilim insanları, gereken itina ve titizliğin gereğince gösterilmediğinin altını çizdi.
Yerbilimciler, büyük sarsıntılardan kaynaklanan ölümlerin ve yıkımların çoğunun daha güzel inşaat uygulamaları ile önlenebileceğini söylüyor: Zira bu trajediler kestirim edilebilir.
Ancak insan davranışları ve yatırımları ekseriyetle tecrübeler ile şekilleniyor. Önümüzdeki jenerasyon ve nüfusu korumak için bina yönetmelikleri uygulansa da öteki acil problemler öne çıkabilir.
Kolonların sonradan kesilmesi ve eski yapıların savunmasız kalması üzere.
Washington Üniversitesi sismoloğu Harold Tobin, “Bence zelzelelerle ilgili bu kadar berbat şey bu. Birçok jenerasyon bu türlü bir şeyin meydana gelmesini bekleyebilir. Katiyetle hiçbir şey yapamazlar. Dakikalar, saniyeler içinde kıyamet kopar” şeklinde anlattı.
Bilim insanları yıllardır Kaliforniya’daki San Andreas fayında büyük bir sarsıntı bekliyor. 1990’lardan beri Kaliforniya’da birkaç 7.0 büyüklüğünde sarsıntı oldu lakin bu yarar olmadı.
Jeolog Wendy Bohon, “Buraları düşünmek için çok vakit harcıyoruz: Ne vakit kırılabilir? Lakin dünyada gerilimi daha yavaş biriktiren uyuyan devler var ve yalnızca gözümüzün önünde olmadıkları için onlara fazla odaklanmıyoruz” şeklinde açıkladı.
Türkiye, yer kabuğunun üç modülünün birbirine çarptığı bir kavşakta yer alan ve sismik olarak faal bir bölge.
Yıllardır Türkiye’de farklı bir fay olan Kuzey Anadolu Fayı, bilim insanlarının odağı oldu. Şu anda ise büyük sarsıntılar fay boyunca batıya gerçek ilerleyerek ve Marmara Denizi’nin altında bariz bir sismik boşluk bırakarak dünyanın en kalabalık metropollerinden biri olan İstanbul’a tehlikeli bir biçimde yaklaştı…
Bilim insanları, önümüzdeki birkaç on yıl içinde İstanbul’da büyük bir sarsıntı olma mümkünlüğünü üzerinde ağır çalışarak tekrar ve tekrar hesapladı.
1960’larda başlayan sismik izleme devrinde Doğu Anadolu fayında birçok 6.0 büyüklüğünde zelzele meydana geldi. 2020 yılında Karasözen’in de yer aldığı bilim insanlarından oluşan bir takım, faydaki bir kırılmanın neden olduğu 6,8 büyüklüğündeki bir sarsıntıyla ilgili detaylı bir çalışma yayımladı.
6 Şubat’ta meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki zelzele bu yüzden bekleniyordu lakin yeniden de bilim insanları için biraz şaşırtan oldu: Düşünüldüğünden daha çok yıkım yaşandı.
Logaritmik bir ölçekte ölçülen zelzeleler, 6.8 ile 7.7 ortasındaki farkın göründüğünden daha büyük olduğu manasına gelir. Karasözen de “Bu fayın potansiyelini ve ne kadar ölümcül olabileceğini biliyorduk” şeklinde açıkladı.
Bilim insanları zelzeleleri varsayım edemeseler yahut durduramasalar da, vefatları nasıl önleyeceklerini biliyorlar.
Bu yüzden olayları bu türlü görmek çok acı.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’ndan jeofizikçi Tom Parsons, ‘Eski bir deyiş şudur: ‘Depremler insanları öldürmez, binalar insanları öldürür’’ şeklinde açıkladı.
Bilim insanlarını en çok üzen şey; bina yönetmelikleri varken bile yönetmeliklere uyulmaması yahut uygulanmaması sebebiyle insanların canının tehlikede olması…
Boğaziçi Üniversitesi, deprem mühendisliği kısmının kurucusu Mustafa Erdik, gönderdiği e-postada Türkiye’deki sıkıntıların mevzuata uygunluğu altında yattığını söyledi.
Karasözen, Twitter’da Malatya’da bir binanın sarsıntı standartlarına uygun olduğunu belirten bir emlak ilanını paylaştı…
Karasözen çalışmalarının anavatanına yardımcı olabileceğinden ötürü gurur duyuyor lakin bu kere şimdi bilgilere bakmaya yürek edemediğini söyledi…
‘Elbette bu farklı. İnsanların enkaz altında kaldığı tweetleri görmek… Bu kadarı fazla’ diyen Karasözen, tüm gücünü bağış toplamak için kullanıyor.