Habil Tangören – Bir vakitlerin efsane buharlı lokomotiflerinin, model trenciler ortasında çok özel bir yeri vardır. Bir model trenci olarak ben de bu heybetli demir atların iflah olmaz hayranıyım. Tamam, dizel ve elektrikli lokomotiflerin de farklı bir hoşluğu, albenisi var fakat kara trenlerin yeri oburdur.
Rahmetli babam demiryolcu olduğu için çocukluğum trenlerin ortasında geçti. Tren seyahatlerinin farklı bir manası vardı benim için. Kara trenin bilhassa rampalarda çıkardığı güçlü pofpofları, makinistin bir bestekâr edasıyla çaldığı o fantastik düdük sesi, insanı öbür bir aleme götürürdü. Yalnız, pencereden başınızı uzatıp etrafı seyretmeye kalktığınızda, kara trenin bacasından çıkan kurum gözlerinize dolar, kısa mühlet sonra da kapkara olurdunuz…
Dünya birinciliğiyle döndüler
Bu kısa nostaljik girişten sonra asıl konumuza gelelim. Yeni alınmış pırıl pırıl lokomotifler vagonlar, model tren tutkunlarını pek tatmin etmez. Onlar kirlenmiş, biraz eskimiş, daha gerçekçi görünümlü lokoları ve vagonları tercih eder. İşte burada “kara tren ustaları” devreye giriyor.
Bu ustalar ortasında “ismiyle müsemma” diyeceğimiz biri var: Abdurrahman Usta. 2012 yılında Hollanda’da dünyanın en yeterli kurgularının katıldığı müsabakada ekibiyle dünya birincisi olan Abdurrahman Usta, aslında bir uzak yol kaptanı. Şimdilerde deniz işletmeciliği yapan Usta’nın “kara tren ustaları” ortasında değerli bir yeri var.
Şimdi ustayı “Usta”dan dinleyelim: “Uzakyol kaptanıyım ve deniz işletmeliciği yapmaktayım. Gemilerle iç içe olmama rağmen bilhassa TCDD bünyesinde çalışmış trenler, eski yapılar ve eski demiryolu mimarisi hayranıyım. 20 yıldır model trenlerle iç içeyim. 2012 yılında yılında Hollanda’da dünyanın en düzgün kurgularının yarıştığı stantta ‘Selçuk Meryem Ana’ temalı yapıtımızla dünya birincisi olduk. Kurgumuz hala sayın Rahmi Koç’un himayelerinde İstanbul Hasköy’deki Koç müzesinde sergilenmektedir.
TCDD tren modellerinde ölçek olarak 1/87 HO ölçek kullanmaktayız. Dünyada en yaygın model tren ölçeği olmakla
beraber ne yazık ki Türk lokomotif ve vagonlarının imalatını yapan model üretici bulunmamaktadır. Bu boşluğu bir avuç modelci arkadaşımızla kendi imkanlarımız ve el emeğimizle dolduruyoruz. Birtakım TCDD loko ve vagonlarının, yurt dışından gelerek ülkemizde çalıştırılmış olanlarının modellerini Almanya, ABD üzere ülkelerden satın alarak, üzerindeki kimi kesimleri kesip, TCDD revizyonlu modüllerini monte ediyor ve boyayıp eskitmesini yaparak modelliyoruz.
Sadece TCDD’ye has birçok lokomotif ve vagonun da emsal modelini yaparak kurgularımızda dolaştırıyoruz. Bunların en ünlüsü, ‘24 binlik’ dediğimiz dizel lokomotifler. Bunlar, sayısal olarak TCDD envanterinde en çok yer alan lokolardır. Lokomotif ve vagonlarımızı eskitme uygulayarak yağ ve kir pas ile daha gerçekçi görünüme kavuşturuyoruz. Tıpkı kirletme ve renk-ton çalışmalarını istasyon binalarıyla raylar ve etrafına de uygulamaktayız. Yeni kurgum “Elazığ’ın Maden istasyonu” ile konutumun çatı katındaki atölyemde çalışmalarımı yürütüyorum.”
Adını dioramadaki istasyonlara veriyor
Bir öbür ‘kara tren ustası’ da Ankaralı Ümit İnci. Asıl mesleği bayan kuaförü olan İnci de kara trenlere tutkuyla bağlı bir modelci. Ümit İnci, hazırladığı dioramalarda ismini ve soyadını istasyonlara veriyor:
“Ümitköy” ve “İncili” üzere…
Şimdi de İnci’yi dinleyelim: “Keyifli bir hobi olarak sürdürdüğüm model tren tutkusu çocukluk yıllarıma dayanır. Ankara’da Cebeci’de oturduğumuz için istasyona çok yakındık. Buharlı trenlerin son periyodu olan 70’li, 80’li yılların sonuna yetiştim. Kayaş ve Sincan çizgisinde çalışan buharlı lokomotifleri asla unutamam. Heybeti, kükremesi, saldığı duman ve buhar beni ürpertir, hayran hayran seyrederdim…
İçimdeki bu aşk, 2006’da tesadüf sonucu Facebook’ta rastladığım model trenciler kümeleri ve karşılaştığım buharlı devlerin çeşitli modelleri hayatımda orijinal bir sayfa açmama sebep oldu.”
‘Paralar çöpe gitti’
“Kısaca öyküm bu türlü başladı. 1/87 ölçekli birinci kurgumu 2007’de yaptım. Pek bir deneyimim olmadığı için bütün gereçler ve haliyle param da çöpe gitti. Model trencilik, ülkemiz şartlarını göz önüne alırsak bayağı değerli bir hobi. Bu olaydan sonra daha dikkatli oldum. Çıraklık ve kalfalık periyodundan sonra ustalık dönemime geçtim. Son iki yılda iki kurgu yaptım. Soyadımdan esinlenerek hayali bir kasaba olan “İncili” ve şu an imali devam eden “Ümitköy”. Genelde dioramalarda TCDD’yi kurguladığımız için. Türkiye’de çalışmış vagon ve lokomotif modellerini bulmakta zorlanırız. Bulduklarımızı da kesip biçerek ve gerekli aksesuarları da monte ederek TCDD’ye çeviririz.
Ülkemizde model trenciliğin gelişmesinde ve “Selçuk” çalışmasıyla Türkiye’ye dünya şampiyonluğu kazandıran Abdurrahman Usta’nın kıymetli katkılarını unutmamak lazım. Kurgularımda kullandığım istasyon,
depo ve bunlar üzere etraf yapılarının yanında, lokomotif ve vagonlarımız için birçok malzemeyi metal olarak Abdurrahman Usta üretir. Bu aksesuarlar, lokomotifin koşum grupları, trenin önünde bulunan domuzluk, baca filtresi, dumanlık kilidi ve plaketler, yani TCDD’ye özel aksesuarlardır.
Demiryollarında çalışan lokomotif ve vagonlar yağ, pas ve is içinde oldukları için, daha çok da lokomotifleri plastik ve oyuncak manzarasından kurtarmak, gerçekçi imgeyi yakalamak maksadıyla çeşitli boyalarla eskitme süreçleri uygulayarak göze daha güzel gelmesi için emek harcarım.
Modelci arkadaşlarım eskitme isinde çok başarılı olduğumu ve nasıl bir teknik kullandığımı daima sorarlar. Aslında kendime has bir tekniğim yok. Yılların getirdiği deneyim yahut el alışkanlığı diyelim. Fakat çok uygun bir gözlemciyimdir. Elhasıl trenleri ve bu hobiyi çok seviyorum, herkese de tavsiye ediyorum.
‘İzlediğim model tren belgeseliyle başladım’
Asıl mesleği teknik ressamlık olan Deniz Berk Gökgöz, 3 yıldır hem ticari hem de hobi gayeli model trencilikle uğraşıyor. Babası Devlet Demiryolları’ndan makinist emeklisi olan Gökgöz de doğal olarak trenlere olan tutkusunu bugünlere taşımış.
TCDD’nin efsane kırmızı-beyaz dizel lokomotiflerinin birebir aynısını üretmekte olan Deniz Berk Gökgöz, şunları anlattı:
“Model trenciliğe ilgim, tekrar babamla birlikte izlediğimiz bir model tren fabrikası belgeseliyle başladı. Sonrasında Türk lokomotiflerinin modelcilik manasında çok yetersiz kaldığını görerek, mesleğimin de getirdiği deneyim ve bilgi birikimiyle 5 farklı tip Türk lokomotifinin teknik ve 3D çizimlerini gerçekleştirdim.
Model trenciliği teknik ve sanat manasında ikiye ayırıyorum. Teknik boyutunda yeterliliğimden sonra sanat manasında tüm model trenci topluluğunun güzel tanıdığı isim; kıymetli hocam Teoman Kardaşlar deneyimlerini benimle paylaştı. 3 yıl evvel evimde başladığım model tren üreticiliği maceram şu an, İzmir 1. Sanayi Bölgesinde 5 farklı tip lokomotif modeli ve 2 çalışanım ile devam ediyor. Ürettiğim modellerin fiyatları ölçeğe ve lokomotif tipine nazaran bin 500 TL ile 20 bin TL ortasında değişiyor.
En büyük hayalim ise Türkiye’nin de, başka Avrupa ülkelerinde olduğu üzere bir model tren fabrikasına sahip olması ve tabiki bunu benim başarmam.”