Mithat Yurdakul – Daha evvel 2009 yılında gündeme gelen Katar-Türkiye Doğal Gaz Boru Sınırı Projesi, Katar’daki doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasını öngörüyordu. Katar’dan başlayarak Suudi Arabistan, Ürdün ve Suriye’den geçtikten sonra daha sonra -rafa kaldırılan bir başka proje olan- Nabucco çizgisi ile Avrupa’ya uzanması gündeme gelen proje için konuşulan bir başka güzargah ise Bahreyn-Suudi Arabistan çizgisi olmuştu. Projeye dönemin Suriye Devlet Başkanı Esad’ın karşı çıktığı öne sürülürken, Esad’ın devrilmesinden sonra proje, yeniden kamuoyunda tartışılmaya başlandı. Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, sınır ile ilgili “Bütünlüğünü sağlamış, istikrarına kavuşmuş bir Suriye için niçin olmasın. Olursa o çizginin inançlı olması lazım. Münasebetiyle inşallah o denli olur, temennimiz o. O denli olursa üretecek çok proje var” tabirlerini kullandı.
Merkez ülke stratejisi
Bir doğal gaz merkezi kurmak için harekete geçen Türkiye; bu sayede ekonomik ve siyasi açıdan bölgedeki pozisyonunu güçlendirmeyi planlarken, kendi arz güvenliğini de desteklemeyi hedefliyor. Enterkonneksiyon sınırları ve yine gazlaştırma altyapısı ile birçok farklı kaynaktan doğal gaz tedarik edebilen Türkiye, bu gazı Sakarya Gaz Sahası’ndan çıkan yerli Karadeniz gazıyla birleştirdikten sonra Avrupa’ya ulaştırarak doğal gazda merkez ülke maksadına yaklaşmayı öngörüyor. Bu kapsamda da yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da gaz kaynaklarının çeşitlendirmek büyük değer taşıyor.
Avrupa alternatif arıyor
Olası bir Katar-Türkiye projesinin iki ülke dışındaki en değerli ayağı ise Avrupa. Rusya’ya gaz bağımlılığını kırmak isteyen AB’nin de Rusya alternatifi projelere sıcak bakması öngörülüyor. Geçtiğimiz devirde yaşanan güç krizinin tekrarlanmasını istemeyen Avrupa, süratle tükenen gaz rezervleri nedeniyle yeni bir krize hamile. Avrupa’da gaz depoları mevsim şartlarıyla birlikte süratle erirken, kıta genelinde yaklaşık yüzde 45 artan gaz fiyatları Avrupa’yı alternatif rota arayışlarına sokuyor. Avrupa’nın güç yetkilileri, Rus gazından bağımsız olmak için ithalat kapasitesinin artırılması gerektiğine dikkat çekerken, yaşanan son gelişmelerin Avrupa’nın Katar-Türkiye boru sınırı üzere teşebbüslere yeşil ışık yakmasını kolaylaştırabileceği belirtiliyor. Sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatındaki önde gelen ülkeler ortasında yer alan Katar’ın da boru sınırı projesini, LNG ihracatı ile birlikte kullanması ve dünya gaz piyasasındaki hakimiyetini pekiştirmeyi hedeflediği lisana getiriliyor.
Kapsamlı planlama
Türkiye Güç Stratejileri ve Siyasetleri Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, Katar-Türkiye gaz boru çizgisinin hayata geçip geçmemesinde ekonomik etmenlerin belirleyici olacağını belirterek, “Boru sınırlarının hayata geçebilmesi için yaklaşık yüzde 10 iç karlılık oranı gerekli. Aksi halde böylesi büyük yatırımlara kimse girmek istemeyecektir. Başka taraftan olası Katar gazının bir kısmı Türkiye’ye verilse de, öbür kısmı için İtalya yahut Baumgarten piyasalarına erişme gereği ortaya çıkacak. Hasebiyle, binlerce kilometre güzergahı kat edecek bir boru sınırının bu bağlamda çok kapsamlı bir planlama sürecine gereksinimi olacak” diye konuştu.
Katar nasıl dahil olur
Katar gazının LNG olarak esasen Avrupa’ya gittiğini vurgulayan Akyener, “Hürmüz Boğazı’nda, Babülmendep Boğazı’nda yahut Süveyş Kanalı’nda çok ve kalıcı problemler yaşanmaya başlarsa, bu minvaldeki boru çizgisi alternatiflerinin kıymetlendirilmesi daha kolay olacak. Öbür taraftan daha evvel Avrupa’nın yaşadığı gaz krizleri üzere sebeplerle yüksek düzeylerde kalıcı hale gelen doğal gaz fiyatları da alternatiflere meyli hızlandıracak. Lakin bu kurallar ortada yokken, bu minvaldeki teklifler gündeme gelse de, gerçekleşmesi için uygun vakit beklenecektir. Yoksa, Katar gazı aslında LNG’yle Avrupa’ya gidiyor iken Baumgarten piyasasına kadar 4500 km civarı yol kat etmesi gereken bir boru sınırına tahminen 25 milyar dolardan fazla yatırımı yapmak pek de makul olmayacak” dedi.
Irak ve Suriye’de fırsat
Bölgede bilhassa Irak ve Suriye’nin içinde olduğu diğer güç alternatifleri de olduğuna dikkat çeken Akyener, “Irak’ta planladığımız Kalkınma Yolu projesi hayata geçerse esasen oralarda da güvenlik sağlanmış demektir. Projeyle birlikte şu anda işletilemeyen petrol – gaz projeleri hayata geçebilecek ve yıllık olarak yakılan yaklaşık 30 milyar m3’lük doğal gaz iktisada kazandırılabilecektir” dedi. Akyener, Suriye’de PYD temizlendikten sonra yatırımların başlaması ardından 5 yıl içinde petrol alanlarından günlük 1 milyon varil üretim yapılabileceğini, Suriye’nin deniz alanlarında Rusların keşfettiği doğal gaz kaynaklarının da üretime alınabileceğini kaydetti.