Yönetmenliğini Serdar Biliş’in üstlendiği oyunun muharriri Selin Cankı Ceylan. Oyunda Ayta Sözeri, Tilbe Saran, Necip Memili, Bora Akkaş, İdil Sivritepe, Bedir Bedir, Orkuncan İzan, Bilge Çınar, Kerem Arslanoğlu, Hikayesi Okur, Besma Seiba rol alıyor. Tuluğ Tırpan’ın müziklerini bestelediği oyunun şarkı sözleri Sezen Aksu’ya, sahne ve kostüm tasarımı Gamze Kuş’a, ışık tasarımı ise Cem Yılmazer’e ilişkin.
Oyunun sahnelenme sürecini Biliş’e, Türk tiyatro tarihinde değerli bir yeri olan Afife Jale’nin hayatından kesitlerin anlatıldığı bir oyunda rol almanın nasıl bir süreç olduğunu ise oyunculara sorduk.
‘VAR OLMAYI SEÇMİŞ RUH’
Afife Jale üzere toplumda çok kıymetli bir yere sahip bir karakteri sahnede anlatmak çok hoş bir seçim fakat tıpkı vakitte çok riskli, ince bir çizgi. Siz sahneleme etabında neye dikkat ettiniz, hangi kısımlarda zorlandınız?
Serdar Biliş: Bu uzun seyahatin daha en başında bunun “Afife olmak” ile ilgili bir öykü olması konusunda nettik. Var olan bilgiler ışığında ayrıntılı bir biyografik çalışmanın yapılamayacağı gerçeği bir yana, bu yolun Afife’nin gencecik bir bayan olarak başardığı şeyden çok, trajik sonuna odaklanma riski de vardı. Halbuki biz onun diyonizyak gücünü ve yılmaz varoluşunu kutlamak ve ondan aldığımız ilhamı tiyatro salonunu dolduran insanlara yaymak istedik. O yok olmayı değil var olmayı seçmiş bir ruh ve aşkla bağlandığı tiyatro sahnesi de elbette oyunun orta yerinde olmalıydı. Ve elbette tiyatro sahnesinin o dönemki ustalarını selamlamamak olmazdı, ki maalesef bizler o Ermeni ustaların isimlerini bilmiyor, hatırlamıyor ve yaşatamıyoruz. Hepsine buradan da selam göndermiş olalım. Baş döndürücü bir devir, Cihan Harbi, işgal altında bir İstanbul, istiklâl idealleri, kıpır kıpır payitaht sokakları. Bütün bu tarihi ve sosyolojik art plan, öyküye zenginlik kılan ve derinleştiren ögeler.
TİYATRONUN CANLILIĞI
Afife Jale için neden Demet Evgar?
Demet çok çalışkan, inanılmaz disiplinli ve tüm benliğini rolüne akıtan eşsiz bir oyuncu. Biz sürecin başından beri ortamızda bir “kuş dili” tutturduk. (Gülüyor) Yani kalp kalbe denk geldi diyelim.
Oyunun sahnelenme ve hazırlık sürecinden bahseder misiniz?
Tiyatro bir grup işi. Bir ressam üzere, bir romancı üzere köşenize çekilip yapabildiğiniz bir şey değil, ki ben bazan ah keşke diyorum. (Gülüyor). Doğal latife bir yana, öykünün başına toplanmış onca yaratıcı enerjiyi bir potada eritmek de işte direktörün işi. Ancak tiyatronun büyüsü o gruptur. Bir minik an sahnede su üzere aksın diye saatlerce prova edilir, hesaplar yapılır, tahliller bulunur. Bu zahmetli çalışmanın manevi kaynağı deliliğimiz maddi kaynağı ise ekseriyetle ikna, ikna ve yeniden ikna üzerine heyeti.
Tiyatro doğuşundan itibaren multidisipliner bir yapı aslına bakarsanız. Müzik, dans ve kelam daima iç içe olmuş. Daha antik Yunan sahnesinde o dönemki teknoloji ile Rableri oynayan oyuncular üstten indirilirmiş. Elektirik ile bir arada karanlıklar ve aydınlıklar denetim altına alınmaya başlanmış. Evvelden görünür olmak için büyük maskeler takılırken artık yakın lenslerle ayrıntıları seyirciye gösterebiliyoruz.
Bütün bunlar olurken değişmeyen tek şey tiyatronun canlı oluşu, icracının ve seyredenin tıpkı havayı soluması.
YALNIZ BİR KIZ ÇOCUĞU!
Afife Jale’nin hayatının bir modülünde yer alıyorsunuz sahnede. Bu keyifli ve heyecan verici bir süreç olmalı sizin için. Canlandırdığınız karakter için neler söylemek istersiniz?
Demet Evgar: Afife bir isyandır, ona çizilen sonların ötesine geçen, kalbinde yatanın peşine düşen, ona biçilene değil onun olana yürüyen yalnız bir kız çocuğudur Afife.
Necip Memili: Kesinlikle bu süreç benim için çok hoş ve heyecan verici. Şayet bu projede yer almasaydım uygun manada kıskanacağım bir iş olurdu. Bu projede “iyi ki varım” diyorum. Canlandırdığım karakterler için bir şey söylemeyeceğim. Seyretmenizi tavsiye ediyorum. Ben karakterlerimi canlandırırken sahnede keyif alıyorum, seyircinin de keyif aldığını düşünüyorum.
Tilbe Saran: Kınar hanımı tanıdıkça çok sevdim. Osmanlı toprağında yetişmiş bu çok çalışkan ve vefalı tiyatrocu hanım, çok sevdiği eşini evlendikten çabucak sonra, biricik evladını da işgal İstanbul’unun kuvvetli kaidelerinde kaybetmiş acısını kalbine gömüp tüm hayatını tiyatroya vakfetmiş. Hakkında yazılanlardan mesleğine titizlikle yaklaştığını, gerçek düzgün akademik bir tahsil alamadığı halde elinden kitap düşürmediğini anlıyoruz. İstisnasız herkesin Kınar Hanım diye andığı bu oyuncuya muhakkak ki tiyatro topluluğu daima hürmet duymuş. İmparatorluğun son yıllarını ve Cumhuriyetin en heyecanlı vakitlerinin şahidi olmuş, kumpanyalarda başladığı sahne hayatını Darülbedai’de sona erdirmiş. Elli yıl boyunca bu topraklarda sahnede kalmış. Eminim sofrasında oturmak çok keyifli olurdu, oyunda söylediğim üzere “Toprağı hafif olsun”.
İdil Sivritepe:
Atılgan Gümüş: Zamanının çok ötesinde marjinal olduğu kadar kelamı dürüst bir sahne devrimcisi.
Bedir Bedir: Evet, birinci prova gününden beri çok özel bir projede olduğumu hissediyorum. Bütün grupla hakikaten de yıllardır bir ortada olan bir kumpanya üzere derin bir bağ oluştu ortamızda.
Civanyan bu kumpanyanın tatlı sert, eğlenceli yeri geldiği vakit arkadaşça bazen yönetici ciddiyetinde olan, renkli bir modülü. Hem Mınakyan’a olan hayranlığı ve aşkı hem sahne üstünde olma hayalleri ile yıllarını bu kumpanyada geçirmiş bir emektar tıpkı vakitte. Benim en sevdiğim halleri; takımı hizaya getirme gayretleri, aksilikleri halletme gayesi, Mınakyan’ın yorulmaması için verdiği gayret ve panik tutumları.