2021 yılı dünya için bolca krizli, biraz polemikli ama oldukça da zorlu geçti. Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan kriz, Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından patlak veren göçmen sorunu, Fransa, ABD ve Avustralya’nın başı çektiği AUKUS gerilimi, iklim değişikliği ve küresel ısınma derken en son da corona virüsünün Omicron varyantı 2021’e kolay veda edebilmemizi hızlandırdı.
BÜYÜKELÇİ KRİZİ
Bu yıl Türkiye’nin dış politikası açısından da oldukça çalkantılı geçti. Osman Kavala’nın serbest bırakılması çağrısı yapan aralarında ABD, Almanya, Danimarka, Fransa gibi ülkelerin olduğu 10 büyükelçi ‘istenmeyen adam’ ilan edilirken, diplomatik arenada da kısa süreli bir kriz yaşandı.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 10 ülke büyükelçisini ‘sınır dışı etmek’ ile tehdit ederken, bu süreç karşılıklı tansiyonu yumuşatan açıklamalarla aşıldı. Tüm bu kargaşaya rağmen 2021 sona ererken, Osman Kavala’nın tutukluluğu AİHM kararlarına karşı halen devam ediyor…
MACRON’U ‘İKİYÜZLÜLÜK’ İLE SUÇLADI
Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve Libya’daki politikaları nedeniyle sık sık karşı karşıya geldiği Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki gerilim 2021’de yine tırmandı. Büyükelçi krizi öncesi ve sonrası iki ülke çok kez karşı karşıya geldi.
Daha önce Erdoğan’ın ‘zihinsel tedaviye ihtiyacı var dediği’ Macron için bu kez ‘Fransa’nın başına bela’ ifadelerini kullanırken, Fransız çimento şirketi Lafarge olayının ardından da Macron yönetimini ‘ikiyüzlü’ olmakla suçladı. Paris ve Atina yönetimleri arasında imzalanan Rafele savaş uçakları da iki ülke arasında çok dile gelmese de tansiyonu yükseltirken, Erdoğan, Macron’a Yunanistan yönetimi için ‘Bak seni aldatıyorlar. Bunların parası falan yok.’ dedi.
ERDOĞAN’DAN YUNANİSTAN’A GÖZDAĞI
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Miçotakis
Erdoğan’ın bir başka kriz yaşadığı isim ise Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis oldu. Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, Avrupa’da yaşanan mülteci kriziyle ilgili sorumluluğu Türkiye’ye atarken, Erdoğan bu sözlere çok sert yanıt vererek Miçotakis’i ‘nankörlük’ ile suçladı, Yunanistan’ı ‘kapıları açmak’la tehdit etti.
Atina ve Ankara yönetimleri arasında yaşanan krizlerden biri de ABD’nin Dedeağaç’a askeri sevkiyatı oldu. Yunanistan’ı ABD’nin üssü konumuna gelmekle suçlayan Erdoğan, “Kendilerine seçtikleri komşu yanlış komşu.” dedi. Türkiye ile Yunanistan Doğu Akdeniz’de sık sık karşı karşıya geldi.
F-35 KRİZİ
ABD ile bu yıl yaşanan en büyük kriz kuşkusuz F-35 konusunda yaşandı. ABD Savunma Bakanlığının (Pentagon), Türkiye’nin F-35 programından resmi olarak çıkarıldığını açıkladı. Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi alması nedeniyle bir de yaptırımları devreye sokan ABD ile diplomatik ilişkiler oldukça geriledi. Bir savaş uçağı muammasıdır giderken, Erdoğan, “F-35 yerine F-16 verecekler” dedi. ABD, böyle bir açıklamamız yok dedi.
Ardından F-35 programında kalabilmek veya o tarihe kadar ödenen 1,4 milyar doları geri alabilmek için Ankara ile Washington arasında bir trafik başladı. Türkiye, bu süreci yürütmesi için Arnold & Porter Kaye Scholer isimli şirketle lobicilik faaliyeti yürütmesi için anlaştı.
Türkiye, programdan çıkarılmadan önce 100 adet F-35 almayı planlıyordu.
VON DER LEYEN KOLTUK KRİZİ
2021’in en çok konuşulan olaylarından biri de Nisan ayında Ankara’da gerçekleşen AB-Türkiye Zirvesi’nde gerçekleşti. 6 Nisan tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile AB liderlerini Ankara’da bir araya getiren görüşmede Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel’e sandalye verildi ancak Von der Leyen ayakta kaldı. Leyen kısa bir şaşkınlık yaşadıktan sonra Dışişleri Balanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun karşındaki kanepeye oturdu. Olayın ‘kadın olmasıyla alakalı’ olduğunu savunan Von der Leyen’in açıklamaları özellikle yabancı basında geniş yer buldu. Olayda Ankara’nın bir suçu olmadığı AB liderleri arasındaki anlaşmazlıktan kaynaklandığı öğrenildi. Michel, Leyen’den özür diledi.
KAPALI MARAŞ KRİZİ
Temmuz ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Kuzey Kıbrıs’ı ziyaretinde kapalı Maraş bölgesinin bir kısmının daha açılacağını açıkladı. Açılımın, Kapalı Maraş’ın yüzde 3,5’una tekabül eden pilot bölgeyi kapsayacağını söyledi. Bu açıklamanın ardından Kıbrıs yönetimi, konuyla ilgili olarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne başvuruda bulundu ve olay ABD ve Rusya başta olmak üzere sert bir tepkiyle karşılandı.
AVRUPA PARLAMENTOSU’NDAN DEMİRTAŞ VE KAVALA KARARI
Avrupa Konseyi’nin icra organı olan Bakanlar Komitesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 22 Aralık 2020 tarihli Demirtaş kararındaki “derhal serbest bırakılmalı” hükmünü hatırlatarak, o günden bu yana Türk makamlarına yapılan çağrıların sonuçsuz kaldığına işaret etti.
Büyükelçi krizinin ardından ise Türkiye’nin Osman Kavala davasında olduğu gibi Selahattin Demirtaş davasında da AİHM kararlarına uymakla yükümlü olduğuna dikkat çekildi.
Kavala’nın serbest bırakılmasını ne büyükelçilerin ne de hükümetlerinin istediği kaydedilen açıklamada, AİHM’in 2019 yılı Aralık ayında Kavala’nın serbest bırakılmasını talep ettiği ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin de daha sonra altı kararla bunu yinelediği kaydedildi. Erdoğan, Avrupa’yı ‘Türkiye’nin iç işlerine karışmak’la suçladı, “Hukukun üstünde değiliz” dedi.